استانبول جاذبه‌های بسیاری دارد. خیابان‌های پر هیاهو، سواحل آرام و اماکن مذهبی و تاریخی، همگی در این شهر زیبا گرد هم آمده‌اند تا استانبول را به یک مقصد گردشگری جذاب تبدیل کنند. در این میان، مسجد ایاصوفیه  استانبول بسیار مشهور است و به عنوان نماد معنویت در این شهر شناخته می‌شود. این اثر زیبا علاوه بر تاریخ غنی، معماری خیره‌کننده‌ای دارد که هر بینننده‌ای را مجذوب می‌کند. در این مطلب قصد داریم راجع به این مسجد معروف در ترکیه صحبت کرده و نکاتی را بازگو کنیم که شاید تا به حال راجع به آن نشنیده‌اید. اگر دوست دارید از این مسجد بازدید کنید، پیشنهاد می‌کنیم قبل از بازدید حتما این مقاله را تا انتها بخوانید.

با مسجد ایاصوفیه بیشتر آشنا شوید

نام این مسجد از زبان یونانی آمده و به معنای حکمت مقدس است. این بنای زیبا تقریبا در 1500 سال قبل ساخته شد. مسجد ایاصوفیه در استانبول ترکیه بعه‌عنوان مکانی مذهبی برای مسیحیان و مسلمانان شناخته می‌شود. ایاصوفیه در یکی از مهم‌ترین بخش‌های اروپایی استانبول بنا شده‌ که موقعیت مکانی آن نشان‌دهنده اهمیت بنا در دوره تمدن بیزانس است. این بنا امروزه به عنوان یکی از بی‌نظیرترین شاهکارهای معماری در دنیا شناخته می‌شود. بیزانس‌های ارتدکسی بنای ایاصوفیه را ابتدا به شکل یک کلیسا ساخته بودند؛ اما بعد از آن که امپراطوری بیزانس سقوط کرد، در سال 1453 بنای ایاصوفیه به شکل مسجد بازسازی شد.

عکسی از مسجد ایاصوفیه استانبول 

مسجد ایاصوفیه در کجا واقع شده است؟

این مسجد در یکی از مشهورترین مناطق استانبول یعنی در میدان ایاصوفیه احداث شده است. این بخش بسیار پرتردد است و به عنوان یکی از محله‌های توریستی استانبول شناخته می‌شود. در کنار مسجد ایاصوفیه استانبول، کاخ توپکاپی و مسجد سلطان احمد نیز قرار دارند. بنابراین با یک برنامه‌ریزی ساده می‌توانید از هر سه بنا دیدن کنید.

موقعیت جغرافیایی مسجد ایاصوفیه استانبول روی نقشه گوگل

چگونه به مسجد ایاصوفیه استانبول ترکیه برویم؟

همانطور که گفتیم مسجد ایاصوفیه استانبول در یکی از مشهورترین و پرترددترین مناطق استانبول واقع شده است. بنابراین برای رسیدن به این بنا کار سختی در پیش نخواهید داشت. در ادامه راه‌های مختلف دسترسی به بنای ایاصوفیه را ذکر خواهیم کرد.

• برای رفتن به مسجد ایاصوفیه با مترو، به نزدیکترین ایستگاه مترو یعنی ینی‌کاپه (Yenikapı) بروید. بعد از پیاده شدن در این ایستگاه، برای رسیدن به مسجد باید از تراموا استفاده کنید، به‌این منظور به ایستگاه آکسارای، خط T1، رفته و از ایستگاه‌های دانشگاه لاللی استانبول (Laleli-Istanbul University)، بیازیت کاپالچارشه ( Beyazıt-Kapalıçarşı ) و چمبرلیتاش( Çemberlitaş ) عبور کنید و در ایستگاه سلطان احمد ( sultan ahmat ) پیاده شوید و به سمت مسجد بروید.
• یک سوال پر‌تکرار این است که «چگونه از میدان تکسیم به مسجد ایاصوفیه برویم؟»، بهترین راه استفاده از قطار کابلی است. در ایستگاه کاباتاش پیاده شوید و سپس سوار تراموا شده و در ایستگاه سلطان احمد پیاده شوید.  
• محله سلطان احمد نزدیک‌ترین محله به ایاصوفیه است. با رزرو تور استانبول و اقامت در هتلی در این محله، دیگر نیازی به وسیله نقلیه ندارید و صرفا با پیاده‌روی می‌توانید خودتان را به مسجد برسانید.

آیا داستان قدیمی این بنا را می‌دانید؟

اگر نگاه کوتاهی به معماری مسجد داشته باشید، بدون شک مبهوت زیبایی آن می‌شوید،؛ اما جذابیت ایاصوفیه فقط به معماری آن مربوط نمی‌شود. بلکه سرگذشت جالبی نیز در تاریخ آن وجود دارد. 
تاریخ مسجد ایاصوفیه استانبول به قبل از ژوستینیان باز می‌گردد. هنگامی که پایتخت امپراطوری روم تغییر یافت و به بیزانس انتقال پیدا کرد، نام شهر بیزانس هم به قسطنطنیه تبدیل شد. حاکم آن زمان، کنستانتین کبیر بود که دستور توسعه شهر تا سه برابر را صادر کرد. با این دستور، افراد بیشتری به سمت شهر آمدند و نیاز به یک مکان مذهبی بیش از پیش احساس شد. به همین دلیل تصمیم به احداث یک کلیسای بسیار بزرگ، آن هم در نزدیکی کاخ امپراطوری گرفته شد. این اتفاق در سال 360 و در زمان کنستانسیوس رخ داد. البته اطلاعات خیلی زیاد و خاصی راجع به ظاهر این کلیسا وجود نداشته و از این مکان صرفا به عنوان بزرگترین کلیسای شهر یاد می‌شد. 
بسیاری معتقدند که مسجد ایاصوفیه در گذشته شکلی شبیه به حرف u انگلیسی داشته است. این فرضیه از آنجایی بیان شده که در قرن چهارم و به ویژه در سرزمین روم، اکثر کلیساها بدین شکل طراحی می‌شدند. سال‌ها بعد هنگامی که دستور تبعید پدرسالار جان کریزوستوم صادر شد، بنای این کلیسا در طی شورش‌های متعدد تخریب شد. این اتفاق در سال 404 رخ داد اما طولی نکشید که امپراطور تئودوسیوس دوم دستور بازسازی و ساخت کلیسای جدید را صادر کرد. 
اولین بار در سال 430،  نام ایاصوفیه برای این مکان به کار رفت. گفته می‌شود بنای جدید دارای یک دهلیز در قسمت غربی و یک بازیلیکا همراه با 5 شبستان بوده است. با وجود تمامی این تفاسیر، کلیسای جدید هم سرنوشت خوبی نداشت و در سال 532 توسط تئودوسیان به آتش کشیده شد. این اتفاق به شورش نیکا که علیه ژوستینیان اول بود، مربوط می‌شود. 

تصویری از نمای بیرونی مسجد ایاصوفیه استانبول ترکیه

ساخت ایاصوفیه در زمان ژوستینیان

امپراطوری ژوستینیان شورش نیکا را سرکوب کرد و بعد از آن تصمیم گرفت کلیسا را بازسازی کند. برای بازسازی این بنا در این بازه زمانی از سنگ‌های مرمر استفاده شد که گفته می‌شود از سرزمین‌های دریای اژه منتقل شده بودند. کارگران زیادی برای احداث کلیسا به کار گرفته شدند و مسئولیت نظارت بر ساخت این بنا بر عهده ایسیدور و آنتمیوس بود.

آنطور که در تاریخ آورده شده است؛ بعد از بازسازی و ساخت کلیسای جدید، ژوستینیان از نتیجه کار بسیار راضی بود. وی معتقد بود از سلیمان پیشی گرفته و کلیسای بسیار با شکوه‌تری را ساخته است. ایا صوفیه حدود 500 سال مطابق سیاست‌ کلیساهای غربی اداره می‌شد. با این وجود محمد فاتح با شکست بیزانسی‌ها در سال 1453، قسطنطنیه را فتح کرد. بعد از این پیروزی، نام این بنا به مسجد ایاصوفیه استانبول تغییر داده شد و البته بسیاری از آثار ارتدکس در آن از بین رفت.

نگاهی به معماری مسجد ایاصوفیه

مسجد نمونه اولیه‌ای از طرح معماری بیزانسی محسوب می‌شود. کف‌پوش‌های مرمری به همراه گنبدی عظیم و نمادهایی از ارتدکس در این بنا قابل مشاهده هستند. بنا در قدیم دارای دو گلدسته بزرگ بوده و در قسمت محراب هم حالت نیم گنبدی دیده می‌شد. از دیگر دلایل شهرت این مسجد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

گنبد خیره کننده ایا صوفیه

با نگاه کوتاهی به ایاصوفیه متوجه خواهید شد که جذاب‌ترین بخش مسجد ایاصوفیه در استانبول ترکیه، گنبد آن است. قدمت این گنبد به سال 530 باز می‌گردد و این قدمت طولانی در نوع خود کم‌نظیر است. در تمامی این سال‌ها و در طی بازسازی‌های متعددی که روی بنا انجام شده است؛ همواره معماران سعی داشته‌اند در طراحی گنبد اصول و ظرافت خاصی را به کار برند. به همین دلیل گنبد مسجد همواره باعث تحسین معماران و تاریخ دانان بوده است. اگر به پایه‌های گنبد نگاه کنید، متوجه وجود پنجره‌هایی خواهید شد. این پنجره‌ها به گونه‌ای به‌کار رفته‌اند که گویی گنبد در دریایی از پرتوهای نور غرق شده است. هر چه به این بنا بیشتر خیره شوید، بیشتر متوجه خواهید شد که طراحی آن تا چه اندازه بی‌نظیر و مبتکرانه است.

این گنبد تقریبا 55.60 متر ارتفاع دارد و مساحت زیر گنبد هم تقریبا 60 متر است. برای احداث گنبد گنبد مسجد، از سنگ‌های مخصوص به همراه مرمر و آجر استفاده شده است تا بنا هم سبک و هم مستحکم باشد. همانطور که ذکر شد، این بنا و گنبد بارها و بارها به دلایل مختلف تخریب و مجددا بازسازی شده است. جالب است بدانید این گنبد یک بار هم بر اثر زلزله تخریب شد. به همین دلیل بعد از بازسازی، معمار روی آجرهای گنبد سیم‌های خارجی کشید تا گنبد را مستحکم‌تر بنا کند. علاوه بر این 4 پنجره نیز در سرتاسر آن قرار دارد و ارتفاع گنبد را هم تا حدود 7 متر بیشتر کرد.

مناره‌های زیبای ایاصوفیه

این مسجد مانند بسیاری از مساجد سراسر دنیا مناره دارد. البته این مناره‌ها در بنای اصلی ایاصوفیه وجود نداشته و بعدها به آن اضافه شده است. در واقع هنگامی که عثمانی‌ها توانستند بیزانس را شکست دهند، بنای ایاصوفیه در سال 1453 تبدیل به مسجد شد. به همین دلیل مناره‌هایی در اطراف بنا احداث شد تا نمای کلی بنا شبیه به مسجد شود. به همین دلیل امروزه مسجد 4 مناره دارد. روی مناره‌ها بالکن‌هایی وجود دارد که محل حضور موذن و اقامه اذان است.

طاق ‌های ایاصوفیه

طاق‌های مسجد یکی دیگر از عناصری است که یادآور طراحی بیزانسی هستند. در این بنا طاق‌های زیادی وجود دارند که هم از بیرون و هم از داخل ساختمان قابل مشاهده هستند. اگر مناره‌ها را در نظر نگیریم، در طراحی ایاصوفیه تنها از اشکال منحنی استفاده شده است

عکسی از نمای داخلی طاق‌های مسجد ایاصوفیه استانبول

کوزه مرمر ایاصوفیه

یکی دیگر از دلایل شهرت ایاصوفیه کوزه مرمری است که در زمان حکومت مراد سوم از یونان به ایاصوفیه منتقل شد. این کوزه به شکل یکدست از یک قطعه سنگ بزرگ مرمر درست شده است.

اطلاعات مهم قبل از بازدید مسجد ایاصوفیه استانبول

اگر به استانبول سفر کردید، حتما بازدید از این بنا را در اولویت خود قرار دهید؛ زیرا با یکی از شاهکارهای معماری روز دنیا مواجه خواهید شد که در نوع خود کم‌‌نظیر است. برای بازدید از این بنا در ادامه اطلاعاتی را ذکر می‌کنیم که برای گردشگران بسیار مفید است:

برای بازدید از مسجد نیاز است تا بلیط تهیه کنید. قیمت بلیط با توجه به تورم کشور ترکیه ثابت نیست و نمی‌توان رقم مشخصی را برای آن در نظر گرفت. البته لازم به ذکر است که افراد زیر دوازده سال و یا بالای 65 سال نیازی به تهیه بلیط ندارند؛ زیرا برای این رده سنی، بازدید رایگان است.

• بازدید از بنا در تمامی روزهای هفته و در تمامی ساعات روز به غیر از دوشنبه‌ها امکان‌پذیر است. با این توضیح شما می‌توانید هر زمانی که برنامه سفرتان خلوت‌تر بود، از مسجد بازدید کنید. با این وجود اگر به دنبال بهترین زمان برای بازدید از این بنای تاریخی هستید، از ساعت 9 تا 12 روز‌های شنبه تا پنج شنبه را انتخاب کنید.
• همانطور که گفتیم این بنا امروزه به عنوان مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین ممکن است در طول شبانه روز مسلمانان برای اقامه نماز به آن مراجعه کنند. توجه داشته باشید که اگر هنگام بازدید، افراد در حال اقامه نماز بودند ترجیحا سکوت را رعایت کنید.
• اگر نماز جمعه در مسجد برپا شود، بخش‌هایی از بنا امکان بازدید ندارند. با این توضیح توجه کنید که ترجیحا روز جمعه را برای بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول انتخاب نکنید.
• برای ورود به مسجد مانند سایر اماکن مذهبی باید پوشش اسلامی داشته باشید.

کلام آخر؛ مسجد ایاصوفیه را ببینید!

مسجد ایاصوفیه استانبول یکی از بی‌نظیر‌ترین و زیباترین اماکنی است که در این شهر وجود دارد. معماری شاهکار این بنا باعث شده تا تاریخ‌دانان و معماران مختلفی در طول تاریخ این بنا را به شکلی خاص تحسین کنند. در این مقاله به طور کلی راجع به این بنای تاریخی صحبت کردیم و راه‌های دسترسی به آن را هم توضیح دادیم. اگر به استانبول سفر کردید، پیشنهاد می‌کنیم حتما به این مکان دیدنی سر بزنید. بازدید از  آن رایگان است و هیچ هزینه‌ای از شما دریافت نمی‌شود.

سوالات متداول

1. مسجد ایاصوفیه استانبول در کدام محله قرار دارد؟

این مسجد در میدان ایاصوفیه، یکی از توریستی‌ترین مناطق استانبول بنا شده است.

2. چگونه به مسجد ایاصوفیه برویم؟

برای رفتن به مسجد می‌توانید از مترو، تراموا و قطار‌های کابلی استفاده کنید و در ایستگاه سلطان احمد پیاده شوید.